W kwietniu roku nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN ukazał się polski przekład bestsellerowej książki „Fascynujący mózg”. Autorzy — uznane autorytety świata nauki — w ciekawy, przystępny sposób opisują w nim największe sekrety ludzkiego mózgu. Książka PWN-u to ekscytująca podróż po jednej z najszybciej rozwijających się dziedzin nauki – neurobiologii. Idealna lektura, by w wakacje rozszerzyć swoje horyzonty! Zapraszamy do lektury fragmentu książki.
Fragment książki: „Fascynujący mózg”, Beck Henning, Anastasiadou Sofia, Reckendorf Christopher Meyer, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2022:
Choć struktura mózgu u większości osób jest podobna, to uważa się, że mózgi kobiet i mężczyzn znacznie różnią się swoją budową. Często mówi się o różnicach strukturalnych mózgów obu płci, które rzekomo mają być podstawą różnych zachowań myślowych. Rzeczywiście między płciami występują częściowo znaczne różnice w budowie mózgu, jednak nie są one wystarczającym wyjaśnieniem „typowo kobiecego” czy „typowo męskiego” zachowania.
Mózgi mężczyzn są przeciętnie o ok. 100 gramów cięższe niż mózgi kobiet. Nie jest to jednak żadna nie- sprawiedliwość ze strony Matki Natury ani przeszkoda dla inteligentnego myślenia (mężczyźni i kobiety są ze statystycznego punktu widzenia jednakowo inteligentni). Zazwyczaj wynika to z różnic w budowie ciała. Mężczyźni są z reguły wyżsi i ciężsi niż kobiety, a większa masa wymaga kontroli przez większe mózgowie.
(…) z eksperymentów często wynika, że wydajność procesów myślowych u kobiet i mężczyzn jest podobna, chociaż myślimy w inny sposób
Różnica leży jednak nie tylko w rozmiarze absolutnym mózgu. Również względne wymiary struktur mózgowych są inne. Kobiety mają większy hipokamp niż mężczyźni w porównaniu z rozmiarem swojego mózgu. Z kolei mężczyźni mają stosunkowo duże ciało migdałowate. U kobiet kora mózgowa jest grubsza i silniej pofałdowana niż u mężczyzn, a ich półkule są bardzo dobrze połączone ze sobą ciałem modzelowatym. Z kolei mężczyźni wytwarzają wyjątkowo liczne połączenia w obrębie danej półkuli mózgu.
Wydaje się, że łatwo zidentyfikować prawdopodobną przyczynę tych różnic – jest to testosteron, męski hormon płciowy. Na początku życia płodowego wszystkie mózgi są bowiem „żeńskie”. Dopiero kiedy ludzki płód zaczyna wytwarzać testosteron (między 8. a 24. tygodniem ciąży), rozpoczyna się kształtowanie „męskiego” mózgu.
Na przedstawionych tu modelach widać przebieg ważnych włókien w mózgu męskim (kolor niebieski) i żeńskim (kolor pomarańczowy). Mózgi męskie wykształcają połączenia przeważnie w jednej półkuli, a damskie – raczej między obiema półkulami (w móżdżku jest od- wrotnie). Nie oznacza to jednak, że kobiety myślą bardziej holistycznie, a mężczyźni w sposób „ograniczony”. Wskazuje to raczej na istnienie różnych sposobów osiągnięcia tego samego wyniku (a tym samym różne formy inteligencji).
Takie różnice pomiędzy mózgami kobiet i mężczyzn są dobrze zbadane oraz łatwe do zmierzenia. Nie wyjaśniają one jednak dostatecznie, dlaczego przejawiamy odmienne zachowania i cechy charakteru. Są one raczej dowodem na to, jak plastyczny i zdolny do adaptacji może być mózg. Choć kobiece i męskie mózgi mają inną budowę, nadal nie wyjaśniono, jaki jest związek pomiędzy wielkością danej struktury mózgu a jego działaniem. Poza tym z eksperymentów często wynika, że wydajność procesów myślowych u kobiet i mężczyzn jest podobna, chociaż myślimy w inny sposób. Przykładowo jeden z eksperymentów wykazał, że zarówno mężczyźni, jak i kobiety dobrze dobierają rymy, jednak aktywizują przy tym inne obszary mózgu. Różne metody, ale ten sam wynik. Odmienne struktury w kobiecych i męskich mózgach są ponadto dowodem na to, że te same rezultaty w procesie myślowym mogą zostać osiągnięte na wiele sposobów. Żaden narząd w naszym ciele nie jest tak różnorodny i plastyczny jak mózg.
